สนทนาธรรม ฟังธรรม อ่านธรรมะ บทความธรรมะ หลักธรรมคำสอน กฎแห่งกรรม dhamma

เวทนาเกิดกับเจตสิก

--------------------------------------------------------------------------------


 เวทนาเกิดกับเจตสิก (ใช้เวทนาเป็นตัวตั้ง)

 สุขเวทนา - เกิดในอเหตุกกุศลวิปากจิต เท่านั้นคือในสุขสหคตกายวิญญาณจิต ซึ่งเป็นจิตที่มีเจตสิกเข้าประกอบอยู่ ๗ คือ สัพพจิตสาธารเจตสิก๗ แต่เวลานับเวทนาที่เกิดกับเจตสิกจะไม่นับเวทนาเจตสิก (ไม่นับตัวเขาเอง) ดังนั้น สุขเวทนาจึงเกิดได้กับสัพพจิตสาธารณเจตสิก ๖ (เว้นเวทนาเจตสิก)
 ทุกขเวทนา – เกิดได้ในอกุศลวิปากจิต เท่านั้น ก็คือ ทุกขสหคตกายวิญญาณจิต วิธีคิดเวทนาที่เกิดกับเจตสิกก็คิดเช่นเดียวกับสุขเวทนา ดังนั้น ทุกขเวทนาจึงเกิดได้กับสัพพจิตสาธารณเจตสิก ๖ (เว้นเวทนาเจตสิก)
 โสมนัสเวทนา – เกิดได้กับจิตทุกดวงที่เป็นโสมนัสซึ่งมีทั้งในอโสภณจิตและโสภณจิตดังนั้น เมื่อจะคิดว่าโสมนัสเวทนาเกิดกับเจตสิกกี่ดวง เราต้องคิดว่าในอโสภณจิตที่เป็น
โสมนัสมีเจตสิกเข้าประกอบสูงสุดได้ ๒๑ ดวง คือ อัญญสมานาเจตสิก ๑๓ โมจตุกเจตสิก ๔ โลภเจตสิก๑ ทิฏฐิ (หรือมานะ) ๑ ถีทุกเจตสิก ๒ ส่วนในโสภณจิตที่เป็น
โสมนัสมีเจตสิกเข้าประกอบสูงสุดได้ ๒๕ ดวง คือ อัญญสมานาเจตสิก ๑๓ และโสภณเจตสิก ๒๕
เมื่อนำมาสรุปรวมกันแล้วจะได้ว่าโสมนัสเวทนาเกิดกับเจตสิกได้ทั้งหมด คือ
อัญญสมานาเจตสิก ๑๒ (ต้องเว้นเวทนาเจตสิก ๑)
โมจตุกเจตสิก ๔
โลภเจตสิก๑
ทิฏฐิ ๑
มานะ ๑
ถีทุกเจตสิก ๒
โสภณเจตสิก ๒๕
หมายเหตุ อัญญสมานาเจตสิก ๑๒ (เว้นเวทนาเจตสิก ) นับครั้งเดียวพอเพราะมันซ้ำกันมีทั้งในอโสภณจิตและโสภณจิต
สรุป โสมนัสเวทนาเกิดกับเจตสิกได้ ๑๒+๙+๒๕ = ๔๖

 โทมนัสเวทนา - เป็นเวทนาที่เกิดในโทสมูลจิต ๒เท่านั้น และในโทสมูลจิต ๒นี้มีเจตสิกเข้าประกอบสูงสุดได้ ๒๒ ดวง คือ อัญญสมานาเจตสิก ๑๒ (เว้นปิติ) โมจตุกเจตสิก ๔ โทจตุกเจตสิก ๔ และถีทุกเจตสิก ๒
ดังนั้น โทมนัสเวทนาเกิดกับเจตสิกได้ทั้งหมด ๒๑ดวง คือ
อัญญสมานาเจตสิก ๑๑ (เว้นเวทนาเจตสิก ๑)
โมจตุกเจตสิก ๔
โทจตุกเจตสิก ๔
ถีทุกเจตสิก ๒

 อุเบกขาเวทนา - เป็นเวทนาที่เกิดได้ทั้งในอโสภณจิตและโสภณจิต ซึ่งในอโสภณจิตที่เป็นอุเบกขามีเจตสิกเข้าประกอบสูงสุดได้ ๒๐ ดวง คือ อัญญสมานาเจตสิก ๑๒ (เว้นปิติ) โมจตุกเจตสิก ๔ โลภเจตสิก๑ ทิฏฐิ (หรือมานะ) ๑ ถีทุกเจตสิก ๒ และต้องมาดูในวิจิกิจฉาอีก ๑ดวงเพราะเป็นจิตที่มีอุเบกขาเวทนาและมีวิจิกิจฉาเจตสิกเข้าประกอบเพ่มเติมขึ้นนอกจากในอโสภณจิตดวงอื่น เพราะวิจิกิจฉาเจตสิกเกิดได้ในวิจิกิจฉาดวงเดียวเท่านั้น
ส่วนในโสภณจิตที่เป็นอุเบกขามีเจตสิกเข้าประกอบสูงสุดได้ ๓๗ ดวง คือ อัญญสมานาเจตสิก ๑๒ และโสภณเจตสิก ๒๕ (เว้นปิติ) และโสภณเจตสิก ๒๕
เมื่อนำมาสรุปรวมกันแล้วจะได้ว่าอุเบกขาเวทนาเกิดกับเจตสิกได้ทั้งหมด คือ
อัญญสมานาเจตสิก ๑๑ (เว้น ปิติ เวทนาเจตสิก )
โมจตุกเจตสิก ๔
โลภเจตสิก๑
ทิฏฐิ ๑
มานะ ๑
ถีทุกเจตสิก ๒
วิจิกิจฉาเจตสิก ๑
โสภณเจตสิก ๒๕



สรุป อุเบกขาเวทนาเกิดกับเจตสิกได้ ทั้งหมด ๑๑+๑๐+๒๕ = ๔๖ ดวง