สนทนาธรรม ฟังธรรม อ่านธรรมะ บทความธรรมะ หลักธรรมคำสอน กฎแห่งกรรม dhamma

๑. เจริญกาย ได้..สติ สัมปะชัญญะ สมาธิ สิ้นความหวาดกลัว ระแวง เป็นที่สบายกายใจ จิตมีกำลังมาก เป็นสมาธิง่าย ไม่เบียดเบียน ไม่แสวงหา ไม่หลงไหลติดใคร่รูปว่างาม รูปนี้เป็นที่รักที่ชอบใจ รูปนี้ที่เกลียดที่ไม่ชอบไม่ยินดี
- จิตเป็นพุทโธลงปัญญา ถึงความว่าง ความไม่มีในโลก เห็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตาต่อกาย เกิดนิพพิทาต่อรูปขันธ์ เกิดวิราคะจิตแล่นเข้าสู่อริยะมรรค อริยะผล
๒. เจริญเวทนา ได้..สมุทัย ความวางใจไว้กลางๆ ไม่ยินดียินร้าย ยึดมั่นถือมั่นสุข ทุกข์ ถึงความปลงใจในโลก ไม่มีความปารถนาในโลกเพราะรู้ชัดว่าล้วนทุกข์ทั้งนั้น ดำรงชีพชอบอยู่กับร้อนเป็น-อยู่กับเย็นได้
- จิตลงปัญญาเห็นทุกขอริยะสัจ เห็นเทวทูตทั้ง ๔ เกิดนิพพิทา เห็นแจ้งมีแต่ทุกข์เท่านั้นที่เกิด มีแต่ทุกข์เท่านั้นที่ดับ คลายอเวทนานุปาทาน เกิดวิราคะจิตแล่นเข้าสู่อริยะมรรค อริยะผล
๓. เจริญจิต ได้รู้แยกจริงแยกสมมติ
- จิตลงปัญญาเห็นทุกขอริยะสัจ เห็นสิ่งที่ควรละ เกิดนิพพิทา ไม่ติดใจข้องแวะในสิ่งไรๆ ไม่ยินดียินร้าย เห็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตาต่อจิต คือ สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์ วิญญาณขันธ์ เห็นกามว่าเกิดแต่ความคิด ความดำริถึง เกิดวิราคะละโมหะในสมมติของปลอมได้ จิตแล่นเข้าสู่อริยะมรรค อริยะผล
๔. เจริญธรรม ได้รู้นิวรณ์ตน พ้นกิเลสแล้วหรือยังมีกิเลสอยู่ แจ้งชัดพระอริยะสัจ ๔ สิ้นความหดหู่ ฟุ้งซ่าน ลังเลสงสัยในธรรม
- จิตลงปัญญา เกิดนิพพิทาต่อขันธ์ ๕ ถึงวิราคะตัดขาดสิ้น ละมโน คือ ดวงจิต(มโน ไม่ใช่วิญญาณขันธ์) ดับสิ้นอุปาทานขันธ ์๕ ถึงพระนิพพาน

---

---

เมื่อจะเจริญ ไม่ต้องไปนั่งเพ่งจำจดจำจ้องเอามันแค่รู้แล้วทำไว้ในในตั้งจิตมั่นไม่เอนเอียง แล้วเจริญตามลำดับดังนี้

ลม หรือ พุทโธ (หายใจเข้ารู้ หายใจออกรู้ หน่วงนึกถึงความเป็นผู้รู้ของจริงต่างหากจากสมมติ ผู้ตื่นจากสมมติของปลอม ผู้เบิกบานพ้นจากกิเลสทุกข์ของพระพุทธเจ้าน้อมมาสู่ตน เมื่อจิตสงบเป็นปกติดีแล้วค่อยให้มาดูว่าเรารู้สัมผัสสภาวะที่เคลื่อนของลมหายใจตรงไหนมากที่สุดค่อยจับเอาจุดนั้นเป็นที่ตั้งของสติไว้ระลึกดูลม เมื่อจิตนิ่งดีแล้วมีความรู้สึกอิ่มไม่ติดใคร่สมมติภายนอก คิดน้อยลง หรือไม่คิดเลย สงบ มีความชุ่มชื่นใจจากความไม่ติดใจข้องแวะสิ่งไรๆซ่านอยู่(ขณิกสมาธิ)ให้พึงรู้ไว้ว่าเพราะเรามารู้ของจริงไม่ยึดสมมติทางกายและใจจึงสงบเย็นใจไม่ฟุ้งซ่านดังนี้แล้วทำไว้ในใจว่าเราจักทิ้งสมมติในกายนี้ไปเสีย ไม่ยึดกายนี้แล้ว ไม่ยึดความรู้อารมณ์ทาง หู ตา จมูก ลิ้น กาย ใจ ไม่ยึดสมมติความคิดทั้งปวง จะทิ้งความยึดมั่นถือมั่นแห่งตัวตนสมมตินั้นไปเสีย เพราะของจึงมันไม่มีอะไรเลยนอกจากสมมติ เราจักสละคืน แล้วเป็นผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบานตามพระศาสดา แจ้งชัดของจริง เข้าถึงความไม่มี)
สัมปะชัญญะ (สภาวะที่เรากำลังดำเนินไป, กำลังเป็นอยู่, กำลังกระทำอยู่ ในปัจจุบัน)
อิริยาบถ ๔ (รู้ตัวรู้สภาวะปัจจุบันว่า กำลังอยู่ในอิริยาบถ ยืน เดิน นั่ง นอนไรๆ แล้วตั้งมั่นรู้อิริยาบถๆนั้นไว้เสีย จากนั้นดูว่ามีสภาวะความรู้สึกเป็นไปแบบไหน อย่างไรในขณะนั้นๆ เหมือนกรรมฐานเดินจงกรม เดินจงกรมธาตุ)
สมมติ ("สำเหนียกไว้เลยว่าจิตรู้สิ่งใดสิ่งนั้นล้วนเป็นสมมติทั้งหมด ไม่ให้ความสำคัญใจกับมัน ทำใจให้ชินกับมันเพราะมันเกิดขึ้นทุกวันดับไปทุกวันแทบทุกเวลาด้วยซ้ำ มันไม่ได้สำคัญอะไรกับชีวิตเรานี้ ติดใจข้องแวะไปก็หาประโยชน์สุขไรๆไม่ได้นอกจากทุกข์เท่านั้น ชินชาต่ออาการ วางเฉย ไม่เสพย์เพราะมันมีแต่สมมติทั้งนั้น ของจริงแท้ที่เกิดมีขึ้นอยู่ในทุกขณะๆก็คือพุทโธนี้แหละ คือลมหายใจเรานี้ที่เป็นของจริง เป็นธาตุ ๔ เป็นกายสังขาร เป็นปัจจุบันขณะ"..อาศัยสติที่ตั้งมั่นเป็นอารมร์เดียว ทำให้จิตตั้งมั่นจดจ่ออยู่วได้นานจากการเจริญใน ลม หรือ พุทโธ หรือ กรรมฐาน ๔๐[ศีล กรรมฐานทั้ง ๔๐ มีไว้ฝึกสติให้ตั้งมั่นจดจ่อเป็นอารมณ์เดียว ทานและกรรมฐาน ๔๐ มีอานิสงส์คือจิตตั้งมั่นจดจ่ออยู่ในอารมณ์ใดอารมณ์หนึ่งได้นาน เรียก สัมมาสมาธิ เป็นเหตุใกล้ให้ปัญญา] ขึ้นพิจารณาใน อสุภะสัญญา, อาทีนวะสัญญา, ธาตุ ๔ หรือ ธาตุ ๖, นวสีวถิกา[ป่าช้า ๙ - อสุภะ ๑๐], เวทนา[ความรู้สึกในกระทบสัมผัส], จิต[ความรู้สึกนึกคิด], ธรรม[นิวรณ์ ๕ - อริยะสัจ ๔ - ของจริงแยกต่างหากจากสมมติ])

---

โดยความรู้ความเข้าใจของเราที่เป็นในแบบปุถุชนที่ได้จากการปฏิบัติมาโดยส่วนตัวคือ ที่สุดของมหาสติปัฏฐาน ๔ คือ ผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบาน ได้เห็นชัดตัวสมมติ เป็นผู้รู้สมมติ คือ รู้ตัวสมมติ รู้ว่าสมมติเป็นยังไง แบบไหน อย่างไหน เห็นแจ้งชัดของจริง ต่างหากจากสมมติ ตื่นจากสสมติ เบิกบานแล้วพ้นจากสมมติกิเลสของปลอม รู้แจ้งแทงตลอดถึงความไม่มี เกิดปัญญาตัดสิ้น สละคืน

---

วิธีดูสมมติ (ทำเหตุให้เห็นสมมติให้จิตวิ่งลงมรรคและผล) คือ ให้ดูว่าสิ่งเหล่าใดก็ตามที่เราะพิจารณาอยู่ในขณะนั้น มันยั่งยืนอยู่ได้นานติดตามเราไปแม้ตายหรือไม่ หรือมันเสื่อมไปทุกๆขณะอยู่ได้นานสุดก็แค่หมดลมหายใจเรานี้เอง, เวลาที่สิ่งนั้นๆมันเกิดขึ้นมามันมีเราอยู่ในนั้นไหม หรือ มีสิ่งนั้น-สิ่งโน้น-สิ่งนี้ คนนั้น-คนโน้น-คนนี้ ภายนอกนู่น-นั่น-โน่น-นี่ไปทั่ว..แต่กลับไม่มีเราอยู่ในนั้นเลย ทั้งๆที่มันกำลังเกิดขึ้นเห็นมีอยู่กับเราแท้ๆ.. เวลาที่สิ่งเหล่านั้นมันเกิดขึ้นมันเกิดขึ้นด้วยตัวของมันเองหรือสิ่งอื่นใด เราหรือที่เป็นสิ่งนั้น สิ่งนั้นหรือที่เป็นเรา เราหรือที่มีอยู่ในสิ่งนั้น สิ่งนั้นหรือที่มีอยู่ในเรา
ปัญญา (มรรคและผล) คือ ความว่าง ความไม่มี อิ่ม ความสละคืน

ธรรมทั้งปวงนี้ไม่มีในหนังสือ ล้วนเป็นทางเข้าเจริญปฏิบัติจากครูบาอาจารย์ พระอรหันต์ที่ท่านได้กรุณาสอนแก่เราเป็นหังข้อหรือวิธีสั้นๆง่ายๆ แล้วเราเอามาเจริญปฏิบัติจนเห็นผลได้ และได้ทำซ็ำๆจนแน่ชัดในทางที่ดำเนินไป

---

---

หากมีกำลังความศรัทธาในพระพุทธเจ้าดีแล้ว จิตเราจะตั้งมั่นน้อมนำปฏิบัติตามพระพุทธเจ้าตรัสสอน ตั้งมั่นใน ศีล ทาน ได้เป็นอย่างดีจิตมีกำลังตั้งมั่นที่จะเจริญศีลและทานให้บริบูรณ์ดีงาม ภาวนาบริกรรมพุทโธโดยไม่มีข้อสงสัยใดๆทั้งสิ้นด้วยรู้ว่าเป็นพุทธานุสสติ มีจิตหน่วงนึกถึงพระพุทธเจ้า ระลึกถึงคุณความเป็นผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบานของพระศาสดา  หน่วงนึกถึงพระธรรมคำสอนของพระพุทธเจ้า ระลึกหน่วงนึกถึงพระอริยะสงฆ์ที่ควรกราบไหว้ต้อนรับ ด้วยเป็นผู้มีจิตเห็นชอบแล่วนไปในมรรค ผล นิพพานแล้ว ปฏิบัติดี ปฏิบัติตรงแล้วตามพระพุทธเจ้าตรัสสอน และได้สืบทอดธรรมเครื่องพ้นทุกข์จากพระพุทธเจ้าเผยแพร่มาสู่เรา

- กรรมฐานทั้ง ๔๐ กอง มีพุทธนุสสติด้วยพุทโธนี้ง่ายสุด ทำพุทโธไม่ได้ก็ไปกรรมฐานกองอื่นไม่ได้..

- พุทโธนี้มีคุณมาก..เป็นมูลแห่งกรรมฐานทั้งปวงมีคุณต่างๆดังนี้
๑. พุทโธนี้ทำอินทรีย์ ๕ ให้แก่กล้ามีกำลังด้วย ศรัทธา วิริยะ สติ สมาธิ ปัญญา หากไม่มีศรัทธาพละต่อพระพุทธเจ้าจะบริกรรมพุทโธและจิตถึงพระรัตนตรัยไม่ได้ เพราะพุทธเจ้าคือพระศาสดาเป็นผู้ตรัสรู้ธรรมและสั่งสอนธรรมเครื่องออกจากทุกข์ทั้งปวงมาแก่มนุษย์ และ เทวดาทั้งหลาย มีศีล ทาน ภาวนา เช่น กรรมฐานที่เราเจริญอยู่นี้เป็นต้น มีพระสงฆ์สาวกของพระพุทธเจ้าผู้มีจิตเป็นพุทโธแล้ว ปฏิบัติดีแล้ว ปฏิบัติตรงแล้ว ได้เข้าถึงธรรมนั้นแล้วเป็นตัวอย่างให้เรายึดปฏิบัติตามถ่ายทอดธรรมของพระพุทธเจ้ามาสู่เราให้เราได้รู้ธรรมเครื่องออกจากทุกข์นั้นตาม
๒. พุทโธนี้มีกำลังมากเป็นกำลังให้สติตั้งมั่นเป็นอารมณ์เดียวจับอยู่ที่ลมหายใจเข้าออกได้ดียิ่งนัก ทำให้จิตตั้งมั่นจดจ่ออยู่ในอารมณ์เดียวได้นาน ทำให้เกิดสติ สัมปะชัญญะ สมาธิ ปัญญาที่สมกันมีกำลังเกิดขึ้นได้บ่อย
๓. พุทโธ..นี้คือปัจจุบัน กล่าวคือ พุทโธคือผู้รู้ รู้ในปัจจุบันตัดขาดสมมติความคิดที่เป็นอดีตบ้างอนาคตบ้าง หายใจเข้าหน่วงนึกพุท..รู้ว่าตนกำลังหายใจเข้าในปัจจุบัน หายใจออกหน่วงนึกโธ..รู้ว่าตนกำลังหายใจออก นี่คือรู้ปัจจุบันขณะแล้ว
๔. พุทโธ..นี้คือของจริง กล่าวคือ รู้ตัวว่ากำลังหายใจเข้าหน่วงนึกพุท รู้ตัวว่าหายใจออกหน่วงนึกโธ ลมหายใจนี้คือของจริง เป็นกายสังขารเป็นสิ่งที่เนื่องด้วยกาย เป็นสิ่งที่กายต้องการ ลมหายใจเป็นวาโยธาตุที่มีอยู่ในกายนี้เป็นของจริงเป็นธาตุที่มีอยู่จริงในโลก รู้ลมหายใจที่เคลื่อนไหวตัวเข้าออก เกิดความตรึงหย่อนในกายนี้(ในกายก็ดูที่ท้องเป็นต้นเมื่อมีลมอัดเขาก็ทำให้เกิดความตรึงลอออกก็เกิดความหย่อน) พุทโธคือผู้รู้ รู้ของจริงคือวาโยธาตุ ลมอัสสาสะ ลมปัสสาสะแห่งกายนี้ เมื่อจิตตั้งมั่นดับความจำได้หมายรู้ความสำคัญใจไรๆ ดับสมมติความคิดที่เป็นอดีตบ้างอนาคตบ้างได้ ทำให้รู้เพียงสภาวะธรรมปัจจุบันที่เป็นอยู่ นี่ก็เป็นผู้รู้ของจริง
    เมื่อภาวนาพุทโธจิตไม่กวัดแกว่งไปที่อื่นสำเหนียกรู้ลมหายใจเข้าออกในปัจจุบันขณะชัดเจน เมื่อจิตตั้งมั่นอยู่ไม่มีคำบริกรรมแล้ว มีสติเป็นเบื้องหน้าในอารมณ์เดียว มีจิตรู้จดจ่อนิ่งแช่อยู่ในอารมณ์เดียวได้นาน ไม่มีความคิด มีความสำเหนียกรู้ธรรมในปัจจุบันที่เป็นอยู่ สัมผัสของจริงมีธรรมเอกผุดขึ้นให้แจ้งชัดถึงความไม่มี เห็นโลกเป็นของว่างแจ้งชัดอนัตตาของจริงในปัจจุบันขณะ อันนี้เรียกจิตเป็นพุทโธ เป็นผู้รู้ของจริง.. เมื่อเห็นชัดว่าที่เราเห็นเราเข้าใจว่าเป็นนั่น เป็นโน่น เป็นนี่ สิ่งนั้น สิ่งนี้ได้นั้น แท้จริงก็เพียงติดสมมติกิเลสความคิด ที่เกิดจากความจำได้หมายรู้ต่ออารมณ์ทั้งปวงอันมีขึ้นเมื่อเวทนาเกิดระคนแกว่งให้อนุสัยกิเลสนั้นฟุ้งขึ้นด้วยการกระทบสัมผัสทางสฬายตนะ กิเลสมันอาศัยอายตนะ ๑๒ นี้แลเป็นเคืรอ่งล่อหลอกให้จิตหลง ซึ่งของจริงแท้แล้วมันไม่มีอะไรเลย อันนี้เรียกจิตเป็นพุทโธ เป็นผู้รู้ตัวสมมติอันแยกจากของจริงแท้แล้ว
๕. พุทโธ..นี้คือมรรค เมื่อจิตได้รู้แจ้งชัดของจริง รู้ตัวสมมติของปลอม จิตแล่นลง ศีล ทาน ภาวนา ครบองค์มันเองเลย ดวงจิตคือมนะมันรู้แจ้งชัดว่า..จิตรู้สิ่งใดสิ่งนั้นคือสมมติทั้งหมด ดวงจิตคลายอุปาทานขันธ์ทั้ง ๕ คือ ร่างกาย,ความรู้สึกในอารมณ์ที่มากระทบ, ความจำ, เจตนากริยาที่คิด, ความรู้ซึ่งสมมติจากความคิดนั้นๆ(เพราะจิตคือวิญญาณขันธ์มันรู้แต่จากเจตนาความคิดโดยสมมตินี้เอง จึงกล่าวได้ว่าจิตหรือวิญญาณขันธ์รู้สิ่งได้สิ่งนั้นล้วนเป็นสมมติทั้งหมด) มีจิตตั้งมั่นใน ศีล ทาน ภาวนาไม่แปรเปลี่ยน นี่เรียกว่าเป็นผู้ตื่นแล้ว ไม่หลงอยู่อีก จิตเข้าสู่มรรค
๖. พุทโธ..นี้คือผล เมื่อจิตได้รู้แจ้งชัดของจริงต่างหากจากสมมติ เป็นผู้ตื่นจากสมมติ ตั้งมั่นใน ศีล ทาน ภาวนาไม่แปรเปลี่ยน จนเมื่อดับความยึดความหลงในส่วนต่างๆตามกำลังความคมของปัญญาที่จะพึงตัดได้ขาด อุปาทานแลความทุกข์ส่วนนั้นไม่มีให้ยึดให้หลงอีก เรียกว่าละสังโยชน์ได้ตามระดับปัญญาที่มีนั้นๆ นี่เรียกผู้เบิกบานหลุดพ้นจากความหลงสมมติกิเลสของปลอมแล้ว ความดับไปซึ่งกิเลสความหลงแห่งสังโยชน์ที่ร้อยรัดใจตามแต่ระดับปัญญาจะพึงทำได้นั้นๆ จิตเข้าสู่ผล
..นี่คือ พุทโธ จิตที่มีพุทโธเป็นเครื่องยึด และ จิตที่เป็นพุทโธ คือ จิตถึงความความเป็น ผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบาน มันเป็นอย่างนี้ๆเป็นต้น..

การเข้าสมาธิ โดยความเข้าใจส่วนตัวของเราว่า เป็นวสีที่เราทำ และ ทำได้บ่อยที่สุด

ก. "น้อมใจไปไม่ยึดเอากาย ตัดกาย คลายอุปาทานรูปขันธ์ ไม่ยินดีในกายให้ได้ก่อนทำสมาธิ"

1. เพราะมีจิตตั้งมั่นแน่วแน่ ตัดทางโลก ไม่ยินดีในทางโลก แม้สิ่งภายนอกที่ตนเคยรับรู้สัมผัสมาทั้งปวงก็ตาม มีสัมปะชัญญะตั้งมั่นในปัจจุบัน มีสติจับตั้งไว้เพียงปัจจุบัน น้อมใจลงธรรมตั้งมั่นที่จะเจริญในกรรมฐาน เพื่อทำสมาธิละความยินดีในโลก ไม่ตั้งจิตถวิลหาสิ่งที่ล่วงมาแล้วอันตั้งขึ้นเป็นอารมณ์แล้วทำให้ใจหดหู่ ไม่ตั้งจิตถวิลหาสิ่งที่ตนไม่เคยรู้ไม่เคยสัมผัส ไม่ตั้งจิตอนุมานสิ่งที่เป็นเบื้องหน้าที่ยังมาไม่ถึง

2. ไม่ยินดีในกายนี้ คือ รูปขันธ์(ร่างกาย, อาการทั้ง ๓๒ ม้างกายออกจนไม่เป็นตัวตน ไม่มีเราในนั้น ในนั้นไม่มีเรา นั่นไม่ใช่เรา เราไม่ใช่นั่น นั้นไม่ใช่ของเรา เราไม่ใช่ของสิ่งนั้น นั่นไม่ใช่ตัวตน, ธาตุ ๕ คือ ดิน(แค่นแข็ง-อ่อนนุม ผม ขน เล็บ ฟัน หนัง เป็นต้น) น้ำ(เอิบอาบ ซาบซ่านไหลเวียน) ลม(เคลื่อนตัว พัดไหวไป ลมหายใจ ลมในกระเพาะอาหาร) ไฟ(อาการที่ร้อน ให้ความอบอุ่นในร่างกาย) อากาศ(ที่ว่างอันเป็นที่อาศัยของแก๊ซหรือก๊าซตามธรรมชาติ ตด ก็เป็นอากาศอันมีแก๊สอัดแน่นอยู่ ), กายนี้ประชุมไปด้วยโรค ความเจ็บป่วยอาพาตทั้งหลาย ความแก่ และ ความตายดับสูญสลายไปเป็นที่สุด ไม่คงอยู่ยั่งยืนนาน ประครองดูแลลำบาก ไม่เป็นที่สำราญใจ หาสิ่งใดดีๆไม่ได้เลย)

3. เมื่อเห็นดังนี้แล้วจิตน้อมเกิดความเบื่อหน่ายในกาย ให้ตั้งจิตมั่นว่าจักทิ้งกายนี้ไปเสียได้.. มันจะเป็นอะไรก็ช่างมัน มันไม่ใช่เรา เราไม่ใช่มัน มันไม่ใช่ตันตน เอาใจเข้ายึดครองมันไว้อยู่ก็รังแต่จะเจ็บ จะป่วย อาพาต ปวด เจ็บ คัน เต็มไปด้วยโรคนั่น โน่น นี่ ปวดขี้ ปวดเยี่ยว กินข้าว ต้องพยุงกายอย่างนั้นอย่างนี้ สุดท้ายมันก็ตาย เราก็ต้องเป็นอนัตตาต่อกายนี้ คือ ไม่มีใจครองกายนี้แล้ว ดวงจิตก็เดินทางไปต่อตามบุญและกรรมสืบไป เหมือนคนตาย พอหมดลมหายใจก็ตาย ตายแล้วไม่ใช่เพียงกายเป็นอนัตตาต่อเขา แต่ดวงจิตเขาเองก็เป็นอนัตตาต่อกายนี้ ไม่มีใจเข้ายึดครองมันอีก

4. ตั้งจิตมั่นไม่ยินดี ไม่เอาใจเข้ายึดครองกายนี้อีก สิ่งที่เป็นปัจจุบันในกายนี้ เป็นของแท้มีอยู่ก็เพียง กายสังขาร หรือ กายลม คือ ลมหายใจเข้ากับลมหายใจออกนี้เท่านั้นเ

๑. การทำ "อานาปานสติ" ให้เอาจิตตั้งมั่นปักหลักปักตอไว้รู้ลมหายใจเข้าออกที่ปลายจมูกไม่ไหวเอนไปตามลม, ถ้าเพ่งจุดปลายจมูกไม่ได้รู้สึกมึนปวดหัว ให้ลองเอาจิตดูลมหายใจที่เคลื่อนผ่านเข้าโพรงจมูกมันเคลื่อนไปลึกสุดตรงไหน และ ลมหายใจออกผ่านตรงใดออกจากโพรงจมูกไป หรือ ทำตามหลักท่านพ่อลีสอน ดูตามจุดที่ลมเคลื่อน ปลายจมูก  หว่างคิ้วหรือหน้าผาก กลางกระหม่อม กลางโพรงกระโหลก ท้ายทอย ลำคอกลวง หน้าอก ท้องน้อย เมื่อหายใจออกก็ย้อนกลับไปทีละจุดวนกลับไป, แต่หากที่สุดแล้วยังทำไม่ได้ ยังปวดหัว ไม่เป็นที่สบายก็ให้ดูสัมผัสลมที่จุดหน้าอก ถ้าทำแล้วแน่นหน้าอกหายใจลำบาก ให้เพ่งมารู้สัมผัสลมผ่านที่ท้องน้อยหากรู้สึกปวดหน่วงเหมือนปวดปัสสาวะ หรือหายใจลำบากเพราะจิตมันไปบังคับท้องกับลมหายใจใก็ห้ทำตัวตามสบายให้เพียงแค่มีสติรู้ว่าตนกำลังหายใจเข้าและกำลังหายใจออกก็พอ

๒. การทำ "สัมปะชัญญะ" ความรู้ตัวในปัจจุบัน เป็นการฝึกไม่ให้ตนคิดฟุ้งซ่านสืบต่อจากสิ่งที่รู้เห็นหรือดำเนินไปในปัจจุบันขณะ เมื่อรู้ตัวว่ากำลังทำสมาธิอยู่จิตจะวอกแวกน้อย เพราะสัมปะชัญญะนี้จะช่วยไม่ให้จิตฟุ้งซ่านส่งจิตออกนอก เมื่อเจริญคู่ "อานาปานสติ" ซึ่งอานาปานสตินี้มีคุณมากเป็นกรรมฐานที่รู้ปัจจุบัน เป็นปัจจุบันโดยเฉพาะ คือ รู้ลมหายใจเข้า หายใจออก เป็นการรู้ปัจจุบันขณะ จะทำให้ละความฟุ้งซ่าน ติดคิด ติดสมมติความคิดไปได้ ..ดังนั้นครูบาอาจารย์ทั้งหลายจึงกล่าวว่า คนที่ฟุ้งซ่านให้เจริญ อานาปานสติ

๓. หากจิตไม่มีกำลังอยู่ลมหายใจได้ไม่นาน ให้ทำ "พุทธานุสสติ+อานาปานสติ" โดยก่อนทำให้เราตั้งใจไว้มั่นแน่วแน่ในศรัทธาต่อสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า องค์พระศาสดาว่า พระพุทธเจ้าประกอบไปด้วยคุณมีพระเมตตา และ พระกรุณาดุจห้วงมหรรนพ, “อระหัง” คือ ผู้ไม่มีกิเลส, “สัมมาสัมพุทโธ” คือ ผู้ตรัสรู้ชอบได้ด้วยตนเอง, “สุคะโต” คือ เป็นผู้ได้แล้วด้วยดี, “โลกะวิทู” คือ เป็นผู้รู้โลกอย่างแจ่มแจ้ง รู้แจ้งสังขารโลก รู้แจ้งในเหตุทั้งปวง พร้อมทั้งความเป็นไป ให้เกิดผล รู้แจ้งในกรรมของสัตว์ทั้งปวง, “ปุริสทัมมสารถิ” คือ เป็นผู้ฝึกบุรุษที่สมควรฝึกได้อย่างไม่มีใครยิ่งกว่าให้ถึงความพ้นจากกองทุกข์ตาม “สัตถา เทวะมนุสสานัง” คือ เป็นครูผู้สอนทางกุศลหลุดพ้นจากทุกข์ของเทวดาและมนุษย์ทั้งหลาย, “พุทโธ” คือ ผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบานด้วยธรรม, “ภะคะวา” คือ ผู้จำแนกธรรมสั่งสอนสัตว์ มีทั้งเบื้องต้น คือ ธรรมที่เห็นง่าย เข้าใจง่าย สัมผัสได้ง่าย สอนทำสะสมเหตุให้ดำเนินไปสู่ผล คือ ทาน ศีล สมาธิ ปัญญา, มีทั้งท่ามกลาง คือ ธรรมอันเป็นไปเพื่อสติปัฏฐาน ๔ และ สัมโพชฌงค์ธรรมเครื่องตรัสรู้, มีทั้งขั้นสุด คือ ธรรมวิมุตติธรรม ถึงความดับทุกข์
ดังนี้แล้ว..เมื่อผู้ใดน้อมระลึกถึงแม้พระนามของพระพุทธเจ้า ว่า.. "พุทโธ" จึงเป็นความหน่วงนึกคิดระลึกถึงอันไม่มีโทษ ทำให้ผู้ระลึกถึงนี้ปราศจากกิเลสตัณหา กามราคะ โทสะ โมหะ ความฟุ้งซ่าน ความสะดุ้งหวาดกลัว ทำให้ผู้ระลึกถึงดำรงอยู่ด้วยมีสติสัมปะชัญญะ มีจิตตั้งมั่นชอบในปัจจุบัน พร้อมด้วยปัญญาไม่ในล่วงสิ่งที่ชั่ว จักเป็นผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบานตามพระศาสดา แม้เมื่อตายตอนระลึกถึงก็ไม่ล่วงอบายภูมิ แล้วหน่วงนึกระลึกถึงว่า พุทโธ คือ ผู้รู้ปัจจุบันเห็นเห็นของจริงต่างหากจากสมมติของปลอม ตื่นจากสมมติ หลุดพ้นจากสมมติของปลอมทั้งสิ้นนี้ พุทโธ คือ พระพุทธเจ้า เป็นนามของพระพุทธเจ้า เมื่อกล่าวพุทโธ คือ การการระลึกถึงพระพุทธเจ้า ทำพุทโธให้เป็นลมหายใจ ให้จิตมันระลึกถึงมีพระพุทธเจ้าอยู่ทุกลมหายใจเข้าออก ความคิดถึงพุทโธนี้ประเสริฐสุด พระพุทธเจ้านั้นปราศจากเพลิงกิเลสเพลิงทุกข์โดยสิ้นเชิง หน่วงนึกระลึกถึงแล้วไม่มีโทษ แต่กลับทำให้จิตมีกำลัง เป็นกุศล ปราศจากกิเลสตามพระพุทธเจ้าอีก บริกรรมพุทโธนี้ดีสุดไม่มีอื่นใดเทียบ แล้วหายใจเข้าบริกรรมพุท หายใจออกบริกรรมโธ พึงตั้งมั่นจักไม่ยึดเอากายนี้อีก จดจ่อรู้อยู่ที่พุทโธทุกลมหายใจเข้าออกเท่านั้น
 **   ผู้ที่ระลึกบริกรรมพุทโธไม่ได้ เพราะยังไม่มี สัทธินทรีย์ คือ ศรัทธาพละ ต่อ พระพุทธเจ้า

๔. หากทำพุทโธแล้วจิตยังไม่นิ่งให้ทำ "มรณัสสติ+อานาปานสติ" โดยตั้งจิตระลึกถึงความตาย ก่อนทำให้หน่วงนึกตรึกคิดว่า เราจักตาย เราจักเป็นอนัตตาต่อกายนี้ คือ ไม่มีตัวตนต่อกายนี้อีก ไม่มีจิตเข้ายึดครองกายนี้อีก กายนี้จักเป็นอนัตตาต่อเราเมื่อตาย เราจักไม่ยังกายนี้อีก หายใจเข้าเราก็จักตาย หายใจออกเราก็จักตาย เมื่อจะตายอยู่แล้วอย่าให้ตายเพราะกิเลสตัณหาเลย อย่าเอากิเลสตายตามเราไปเลยมันจักไม่ล่วงพ้นอบายภูมิ ดังนั้นโยนกิเลสนั้นทิ้งไปเสีย มารู้เพียงลมหายใจนี้พอ ไม่มีลมหายใจเราก็ตาย แขนขาด ขาขาด ตัดไตออกข้างนึง ตัดไส้ออกเราก็ยังไม่ตาย แต่หมดลมหายใจนี้เราตายเลย พระพุทธเจ้าให้ระลึกถึงความตายทุกลมหายใจเข้าออก เป็น มรณัสสติ อันเป็นหนึ่งในกรรมฐานแห่งอนุสสติ ๑๐ จะหายใจเข้าระลึกบริกรรม มรณัง หายใจออกระลึกบริกรรม มรณัง กำกับรู้ว่าจักตายหายใจเข้า จักตายหายใจออกทุกลมหายใจนี้ไปก็ได้

**การเจริญแบบนี้เป็นการตัดนิวรณ์ ตัดเรื่องราวทางโลก เพราะธรรมชาติของจิตมันคือคิด มันติดสมมติ สัมปะชัญญและสตินี้ช่วยให้เป้นปัจจุบัน ไม่ส่งจิตออกนอก

**เพราะละความยึดมั่นกับสิ่งทั้งปวงในโลกนี้ได้ ไม่ยินดีในกายทางโลกนี้อีกแล้ว "เพราะละจิตที่ยึดเหนี่ยวอุปาทานรูปขันธ์ได้ จิตจึงตัดทางโลกยกเข้าทางธรรมสมาธิได้ " และ "เพราะละสมมติอุปาทานทางโลกได้ จึงเห็นทางธรรมได้ "

** เจริญตามนี้ขั้นต่ำได้ ขณิกปิติ(มีอาการที่วูบหนึ่งจิตดิ่งเข้าความสงบ ความใส่ใจในภายนอกน้อยลง จิตส่งออกนอกน้อยลง), ขณิกสมาธิ(สงบ) ความสงบ สบายกาย สบายใจ ภาวะที่เหมือนอบอุ่มสบายกาย ร่มเย็นสบายใจ จิตเริ่มมีกำลัง เมื่อเจริญไปเรื่อยๆภาวะอะไรจะเกิดขึ้นก็ช่างมันสักแต่ว่ารู้ว่ามีอาหารนี้ๆเกิด มันจะคิดอะไๆรก็ปล่อยมันคิดไป รู้ว่ามันคิดไม่ต้องหยุด ไม่ต้องห้าม ให้มีสติสัมปะชัญญะเป็นพอ จิตมันเมื่อไม่ติดในสงบหรือความปรุงแต่งนึกคิด มันจะดิ่งลงลึกเข้าไปอีก เรียกว่าเพราะละสภาะของขณิกสมาธิได้ ไม่ตั้งมั่นให้คงสภาวะนั้นไป ไม่มีกลัวมันวูบดิงไปอย่างไรก็ปล่อยมันไป แล้วจิตมันจะดิ่งลงสู่อุปจาระสมาธิเอง บางครั้งรับรู้ไม่ทันจิตก็เข้าปฐมฌาณเลยเป็นภาวะที่เหมือนจะมีความคิดแต่้ก็ไม่มีความคิด จะว่าความคิดไม่มีก็ไม่ใช่ มันหน่วงตรึกนึกแล่้วก็นิงแช่ แต่เรื่องราวไรๆมันดำเนินไปอยู่ แล้วก็ไม่มีความคิดมีแต่ว่างสลับกันไปมา จนกล่าจิตจะลงลึกอีก จึงจะแช่ว่างรู้ภาวะอยู่เท่านั้น


ละอุปาทานความงุ่นง่านใจกับอารมณ์ภายนอก และ ความคิดภายใน

ข. น้อมใจไปไม่ยึดเอาจิต ไม่ยึดสิ่งที่จิตรู้ ไม่ยึดวิญญาณขันธ์ คลายอุปาทานเวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ

5. ไม่ยินดีในสมมติอารมณ์ความรู้สึกหน่วงนึกตรึกคิดทั้งปวง เวทนา, สัญญา, สังขาร มีใจวางไว้กลางๆไม่เอนเอียงตามด้วยรู้ว่า เป็นสมมติ เมื่อเราหลงตามมัน เราก็รู้แต่สมมติ เข้าใจแต่สมมติ รู้สึกแต่สมมติ จดจำแต่สมมติ ตรึกคิดคำนึงถึงแต่สมมติ

6. ไม่ยินดีใน วิญญาณ(ความรู้สัมผัสทั้งทางกายและใจ) ด้วยสำเหนียกว่า จิตนี้มันเก่ง มันรู้ทุกสิ่ง แต่สิ่งที่มันรู้ มันรู้เพียงสมมติของปลอมเท่านั้น ไม่ยึดสิ่งที่จิตรู้ ไม่ว่าจะคัน ไมว่าจะเจ็บ ไม่ว่าจะปวด ไม่ว่าจะสุข ไม่ว่าจะทุกข์ ไม่ว่าถวิลใจติดใคร่ แสวงหาอยากได้ อยากมี อยากเป็น ไม่อยากได้ ไม่ว่าจะความกระสันกำหนัดนักในใจ ไม่ว่าจะความโกรธแค้น อาฆาต ความติดข้องใจหลงอยู่ในกิเลสทั้งปวง ความรู้สัมผัสแล้วเห็นว่าเป็น คนก็ดี สัตว์ก็ดี สิ่งของก็ดี เวทนาสุข-ทุกข์-เฉยๆก็ดี เห็นเป็นนามก็ดี เห็นเป็นรูปก็ดี ทั้งหมดล้วนแต่รู้โดยสมมติทั้งสิ้น ดังนี้แล้วอย่าไปติดข้องใจสิ่งใดกับมันแค่รู้แล้วก็ผ่านเลยไป

- เหมือนพระอาจารย์ณัฐพงษ์ท่านกล่าวว่า.. หลวงปู่ฝั้นสอนว่า.."ให้ทำสมาธิเหมือนเราขัยบรถเดินทางไกล เจออะไรก็ไม่ต้องไปใส่ใจมัน มันก็แค่สิ่งที่อยู่ข้างทางทั่วไปๆไปที่มีอยู่ตลอดแนวทาง"

- เหมือนหลวงน้าพระครูแก้วท่านสอนเราว่า.."สิ่งนี้ๆก็เพียงแค่อาการหนึ่งๆของจิตที่มีอยู่นับล้านๆแบบที่มีเกิดมาให้เราเห็นเรารู้ทางใจตามปกติ มันไม่มีอะไรสลักสำคัญไปกว่านั้น ความจริงมันเป็นอยู่อย่างนั้น เท่านั้นเอง ให้รู้ เห็นว่าเป็นปกติของจิต แล้วก็วาง ไม่ต้องไปใส่ใจยึดอุปาทานมัน"

- เหมือนหลวงพ่อเสถียรท่านสอนเราว่า.."จิตมันรู้ทุกสิ่ง แต่จิตรู้สิ่งใดสิ่งนั้นล้วนเป็นสมมติทั้งสิ้นไม่มีของจริงเลย ..กิเลสนี้มันฉลาดอาศัยอายตนะ ๑๒ เป็นเครื่องล่อจิตให้ติดหลงสมมติของปลอมจากการกระทบสัมผัสของอายตนะทั้งหลาย เมื่อจิตมันรู้จักแค่สมมติมันจึงไปอุปาทานเอาของปลอมทั้งหลายมาเป็นเครื่องยึดลุ่มหลง ยิ่งยึดสิ่งที่จิตรู้มันไปมากเท่าไหร่ก็มีแต่ทุกข์มากเท่านั้น เมื่อเราไม่ยึดจิตมันก็ก็ไม่ทุกข์ เพราะไม่ยึดติดสมมติของปลอม"

- เหมือนหลวงปู่บุญญกู้ท่านสอนเราไว้ว่า.."จิตมันรู้แต่ของปลอมมาเยอะ มันจึงยึดแต่ของปลอมมาตลอด เราต้องฝึกสะสมเหตุให้มาก ทำเหตุให้มากๆ คือ ทาน ศีล ภาวนาไม่ขาดให้จิตมันมีกำลังมาก ทานทำให้อิ่มใจ ศีลทำใจเย็นใจ ภาวนาอบรมจิตทำให้จิตมีกำลังมาก เมื่อจิตมีกำลังมากก็เข้าไปเห็นของจริงบ่อยๆ สิ่งที่เห็นมันมีทั้งจริงและไม่จริง นิมิตนี้เราเอามากำลังหนดดูเพื่อละกิเลสได้ เวลากำหนดนิมิตให้จิตตั้งมั่นอธิษฐานให้เล็กได้ ใหญ่ได้ ดูมุมไหนก็ได้ แล้วค่อยอธิษฐานกำหนดไปเพื่อให้เราละกิเลส เช่น การม้างกาย เมื่อรู้ว่าจิตมันเห็นสมมติมากกว่าของจริง หากเห็นอะไรแล้วไม่แน่ใจว่าจริงไหมก็ให้ถอยออกมาก่อนแล้วค่อยเข้าไปดูมันใหม่ ทำซ้ำๆจนแน่ชัดในสิ่งที่เห็น เมื่อเห็นบ่อยๆมากๆสะสมไปเรื่อยๆ จิตมันก็คลายอุปาทานลงไปเรื่อยๆ มันก็ละความติดหลงสมมติของปลอมลงไปเรื่

การฝึกวสีต้องเริ่มจากทำไว้ในใจให้เป็น นักกรรมฐานที่ท่านได้วสีฌาณ ท่านจะรู้ดีว่าไม่ใช่ท่านไปตั้งทำเอาจุดนั้นจุดนี้เป็นเท่านั้น *..แต่ลำดับแรกก่อนที่ท่านจะไปตั้งหน่วงนึกเข้าตามจุดพักลมหายใจหรือนิมิตเหล่าใดได้ ท่านต้องทำไว้ในใจตัดละทิ้งจากสภาวะธรรมอารมณ์ไรๆที่เป็นอยู่ในปัจจุบันขณะนั้นๆไปได้ก่อน(ปลงใจจากอารมณ์ปัจจุบันที่เป็นอยู่ได้) แล้วก็ทำไว้ในใจเข้าไปในสภาวะที่จะทำ แล้วกำหนดจุดที่เป็นวสีของท่านเป็นที่ตั้งหน่วงนึกเข้าสภาวะของจิต
     ..เช่น ตัดใจละความยึดความติดใคร่ลุ่มหลงในโลกแม้ขันธ์ ๕ ที่ตนอาศัยอยู่ทิ้งไปเสียให้ได้ก่อน แล้วเอาจิตน้อมตั้งมั่นเข้าจับในสภาวะธรรมที่จะทำ..โดยจับเอาอาการลักษณะสภาวะที่เคยเข้าถึงได้นั้นๆจึงเข้าได้ เป็นการใช้สัญญาที่จดจำจากลักษณะอาการของสภาวะธรรมที่เป็นฌาณหรือญาณที่เคยเข้าได้นั้นๆ เรียกว่า ใช้สัญญา ความจำได้หมายรู้อารมณ์*..หรือ บางท่านทำไว้ในใจที่ความว่างจากกิเลสสมมติทั้งปวง ความดับ ความไม่มี นิพพาน

     หากคนฝึกใหม่ไม่เคยเข้าฌานได้..เวลาฝึกทำตามครูบาอาจารย์ท่านสอนไป ต้องปล่อยให้จิตมันเป็นไปของมันเอง โดยไม่ไปจำจดจำจ้องที่จะเอาจะได้อย่างนั้นอย่างนี้ ไม่กระสันได้ ไม่หวังผล ยินดีแต่ไม่ปารถนา ปล่อยจิตให้มันสบายๆ ทำสะสมเหตุไปไม่หวังผลโดยระลึกขอแค่ให้ได้ทำก็เป็นที่พอใจแล้ว พอเหตุมันมีมากจิตมันมีกำลังเข้าถึงได้บ่อยๆ จิตมันจะจดจำสภาวะของมันเอง กล่าวคือ
ก. ตั้งมั่นปฏิบัติเพราะรู้ว่า นี่คือการทำเป็น พุทธปูชา ธรรมมะปูชา สังฆปูชา มาตาปิตุปูชา ครูอุปัชฌาอาจาริยะปูชา ปฏิบัติเพื่อถวายเป็นเครื่องสักการะบูชาแก่พระพุทธเจ้า บูชาแก่พระธรรม บูชาแก่พระสงฆ์ บูชาแก่พ่อแม่บุพการี บูชาแก่ครูอุปัชฌาย์อาจารย์ทั้งหลาย
ฃ. ทำด้วยรู้ว่ามันเป็นสิ่งที่ดี รู้ว่ามันทำให้กายใจเราไม่ฟุ้งซ่าน นั่นเพราะการฝึกอบรมจิตนี้..มันเป็นการฝึกฝนทำให้จิตเรามีสติสัมปะชัญญะเป็นเบื้องหน้าอยู่เนืองๆ อยู่กับปัจจุบันขณะ ไม่ส่งออกนอก ไม่เสพย์สมมติ
ค. ทำเหตุสะสมภาวนาบารมี อบรมจิตเพื่อสะสมเหตุบารมีไปเรื่ิอยๆ ระลึกไว้เลยว่า..แค่เราทำสมาธิแล้วประครองจิตไม่ให้ส่งออกนอกมีความรู้ตัวรู้กายรู้ใจอยู่ในปัจจุบันขณะที่กำลังเป็นอยู่ไม่สัดส่ายส่งจิตออกนอกไปเสพย์สมมติได้แม้ชั่วขณะจิตหนึ่งนี้ บารมีภาวนาเราก็มากโขเลย ยิ่งทำได้มากยิ่งมีอานิสงส์มากมันยิ่งทำให้จิตเรามีกำลังมากตั้งมั่นได้ง่าย เพราะเมื่อมีสติสัมปะชัญญะตั่งมั่นได้บ่อยมากเท่าไหร่ จิตก็ตั่งมั่นตามได้ง่ายมากขึ้นเท่านั้น
     ..เช่น เวลานั่งหลับตาทำสมาธิ ให้มีสติตั้งมั่นอยู่ในอารมณ์ใดอารมณ์หนึ่งทีเกิดมีขึ้นในปัจจุบัน ยกตัวอย่างคือ
ค.๑ บริกรรมพุทโธคู่ลมหายใจให้จิตเรามีกำลังรู้ลมในทุกขณะมากขึ้น แล้วปักหลักรู้ลมหายใจที่กำลังเข้าและออกสัมผัสผ่านที่ปลายจมูก จิตอยู่กับพุทโธไม่หลุดจากลมหายใจไป เป็นต้น และ มองออกไปเบื้องหน้าเห็นสภาวะที่มืดโล่งกว้างไม่มีอะไรเลยอยู่นั้น ระลึกรู้ว่าปัจจุบันมันเป็นอย่างนั้นมีแค่นั้นแหละไม่มีอะไรเลย ไม่มีอะไรทั้งสิ้น
ค.๒ กำหนดนิมิตโดยมโนสัญญา เช่น กสิน เอาจิตหน่วงนึกถึงวงกสินนั้นในเบื้องหน้า ก็ให้รู้ตัวว่าเรากำลังกำหนดนิมิตวงกสินนั้นๆขึ้นมาเป็นอารมณ์ในการทำสมาธิอยู่
      ทำแบบ 2 ข้อนี้ นี่เรียกว่าเป็นการรู้ตัวรู้กายใจที่ทำที่เป็นอยู่ในปัจจุบันแล้ว เมื่อมันคิดเกิดนิมิตเรื่องราวไรๆก็รู้ว่า..จิตมันรู้สมมติ เสพย์สมมติ หลงสมมติ ไม่ใช่ของจริง มันสมมติเรื่องราวทั้งที่ผ่านมาแล้วหรือที่ไม่รู้ไม่เห็นหรือที่ยังไม่้คยเกิดขึ้นให้มาอยู่เบื้องหน้าทั้งที่ของจริงในปัจจุบันเรื่องเหล่านั้นไม่มีอยู่เลย ของจริงแท้ที่มีอยู่ คือ ลมหายใจ พุทโธ ความมืดว่างเปล่าไม่มีอะไรเลยในเบื้องหน้า หรือ วงกสินที่กำหนดขึ้นมาในที่โล่งมืดในเบื้องหน้าอยู่เท่านั้น แค่ฝึกทำไปเรื่อยๆอย่างนี้ประครองกายใจให้อยู่กับปัจจุบันอย่างนี้ ฝึกดับความคิดฟุ้งซ่านส่งจิตออกนอกอย่างนี้ ก็เรียกว่า..อบรมจิต ทำเหตุสะสม สมาธิและปัญญาแล้ว

---

๑. ทิ้งกาย (ไม่สนกาย ตั้งจิตจักทิ้งกายไป)
๒. ทิ้งอารมณ์ความรู้สึกจากภายนอก (ไม่สนอารมณ์ภายนอก ตั้งจิตจักวางเฉยไม่ยินดียินร้ายต่อโลกในภายนอก)
๓. ละอารมณ์ความรู้สึกภายในใจ (จิตรู้สิ่งใดสิ่งนั้นคือสมมติทั้งหมด ไม่ยึดสิ่งที่จิตรู้ก็ไม่ยึดสมมติ)

๑. ทิ้งกาย..
๑.๑ กายเนื้อเรานี้เป็นของเน่าเหม็น เป็นของไม่สะอาด(อาการ ๓๒) เป็นที่ประชุมโรคร้ายเน่าเหม็นไม่น่ายินดี เป็นเพียงที่แนะชุมขึ้นของธาตุ ๖ ที่นับวันจะมีแต่ผุพังเสื่อมสูญสลายไปในที่สุด ไม่เป็นที่จำเริญใจ ไม่เป็นที่น่ายึดเหนี่ยว
๑.๒ ระลึกหน่วงนึกน้อมเข้าไปในดวงจิต(กำหนดนิมิตเข้าไปมองไปถามดวงจิต)  แล้วตรึกไถ่ถามใจตนว่าแน่ะดวงจิตของจริงอท้เป็นอย่างนี้แล้วเธอยังจะเอาของไม่สะอาดเน่าเหม็น ไม่คงทนอยู่ได้นานนี้ เป็นเครื่องยึดเหนี่ยว เป็นที่ตั้งแห่งความยินดี ด้วยหลงมันเพียงเพราะรู้เห็นแต่สมมติเท่านั้นอีกหรือ
เราควรละมันไปได้แล้ว แล้วตั้งมั่นทำไว้ในใจละทิ้งกายคือรูปขันธ์นี้ไปเสีย หน่วงนึกว่าพ่อแม่มอบกายนี้แก่เรามา ให้จิตเราเดินทางมาอาศัยเข้าไปยึดครองก็เพียงเพื่ออาศัยใช้งานมันในการเจริญปฏิบัติเพื่อความหลุดพ้นทุกข์เท่านั้น หากเราจักกระทำความกตัญญูนอกจากการเลี้ยงดูแลท่านแล้ว เราก็ควรใช้กายนี้ทำให้เราเข้าถึงธรรมเครื่องหลุดพ้นทุกข์ทั้งสิ้นนี้ตามที่พระพุทธเจ้าตรัสสอน แล้วนำธรรมเหล่านั้นแลเอื้อประโยชน์สุขให้แกท่านในภายหน้า
แล้วตั้งมั่นทำไว้ในใจไมเอาจิตยึดมั่นในกายคือรูปขันธ์นี้อีก

๒. ทิ้งอารมณ์ความรู้สึกจากภายนอก
๒.๑ น้อมพิจารณาว่า เรื่องราวไรๆสิ่งไรๆภายนอกที่มากระทบเรานี้ มีอยู่เพียงแค่ ที่ทำให้เป็นสุข และที่ทำให้เป็นทุกข์ สิ่งที่ทำให้สุขก็อยู่กับเราได้ไม่นาน สิ่งที่ทำให้ทุกข์ก็มีเข้ามาอยู่ไม่ขาด ตั้งแต่ตื่นนอนขึ้นมา ไปเรียน ไปทำงาน กินข้าว เลิกเรียน เลิกงาน กลับบ้าน กินข้าว จนถึงตอนเข้านอน ก็มีแต่ความวุ่นวาย มีแต่เรื่องราวสิ่งไรๆทำให้เราต้องแบกรับกอบเอาความทุกข์แวะเวียนมากระทบอยู่ไม่ขาด ทั้งจากคนรอบข้างในชีวิต ครอบครัว ที่เรียน ที่ทำงาน สิ่งของทั้งปวง ..เมื่อเราขวานขวายแสวงหาสิ่งที่ทำให้สุขไปแม้ได้มันมาสมใจอยากแต่มันก็ไม่ยั่งยืนนาน มันสุขกับสิ่งนั้นๆได้แค่วูบวาบๆชั่วคราว แล้วก็ดับไป อยู่ได้นานสุดก็แค่หมดลมหายใจเรานี้แหละไม่คุ้มกับที่มันทำให้จิตใจเราเศร้าหมองจากการติดใคร่หมายใจฝักใฝ่แสวงหามันมาเสพย์มายึดครอง ดังนี้แลโลกนี้มันมีแต่ทุกข์ จากความไม่มี ไม่ได้ ไม่เป็นดั่งใจต้องการ ที่รัก ที่ชัง ที่เกลียด ที่ไม่ยั่งบืน ที่ไม่ใช่ตัวตน ที่สุดแล้วก็ตายไปโดยไม่เป็นแก่นสาร แล้วยังจะไปติดใจยึดเอาอะไรจากภายนอกมาอีกหรือ ละๆมันไปเสีย เราจะไม่ทุกข์ เรื่องภายนอกมันก็ส่วนเรื่องภายนอกมันแปรปรวนเป็นไปตามธรรมชาติของสิ่งทั้งปวงโลกทั้งสิ่งที่รัก ที่ชัง มันเป็นสัจจะธรรม มันมีอยู่แค่นั้น เมื่อยึดถือไปก็มีแต่ทุกข์เท่านั้น ดังนั้นอย่าไปใส่ใจสนใจให้ความสำคัญกับมัน ติดใจข้องแวะสิ่งไรๆไปก็หาประโยชน์สุขไรๆไม่ได้นอกจากทุกข์ ไม่ติดใจข้องแวะใส่ใจให้ความสำคัญกับสิ่งไรๆก็ไม่ทุกข์ เพราะมันเป็นธรรมชาติทั่วไปที่มีทั่วไปอยู่นับล้านๆแบบในโลกเราซึ่งสิ่งทั้งปวงไม่ว่าอะไร ไม่ว่าใครก็ต้องพบเจอ คือ สิ่งที่ทำให้เป็นสุข สิ่งที่ทำให้เป็นทุกข์ สิ่งที่ทำให้ไม่สุขไม่ทุกข์ หรือ สิ่งที่พอใจยินดี - ไม่พอใจยินดี - สิ่งที่ไม่ยินดียินร้าย หรือ รัก - ชัง - เฉยๆ

เมื่อความจริงมันเป็นอยู่อย่างนี้ แค่นี้ แล้วจะไปเอาอะไรกับสิ่งมีชีวิตหรือไม่มีชีวิตในโลกใบนี้ได้เล่า ควรละความยึดมั่นในโลกนั้นๆไปเสียมันไม่มีสิ่งใดน่าหลงใหลยินดี แล้วยกจิตขึ้นเพิกเฉยต่อธัมมารมณ์ภายนอกไรๆนั้นสิ่นไปเสีย

๓. ละอารมณ์ความรู้สึกภายในใจ
๓.๑ ติดสุข สบาย ทุกข์
๓.๒ สังขารความคิด ความตรึกหน่วงนึกถึง มันเกิดจากความจำได้หมายรู้ในสิ่งนั้น ตรึกสมมติเอาความจำได้หมายรู้ในสิ่งที่มันผ่านไปแล้วดับไปแล้วนั้นๆขึ้นมาว่าเป็นอย่างนั้น เหตุการณ์ย่างนั้นอย่างนี้ แล้วก็สมมติให้มันเป็นแบบนั้น สมมติให้มันเป็นแบบนี้ สมมติเรื่องราวนั้นๆสืบต่อไปเรื่อยในเรื่องที่ยังไม่เคยเกิดขึ้นบ้าง ไม่มีอยู่จริงบ้าง ยังมาไม่ถึงบ้าง คาดคะเนให้เป็นอย่างนั้นอย่างนี้ตามใจที่เพลอดเพลิน ที่รัก ที่ต้องการ ที่ชัง ที่เกลียด ที่ไม่ต้องการ นี่แนะ จิตมันสมมติเอาทั้งนั้น มันติดสมมติมันก็ปรุงไปเรื่อย โดยแท้จริงสิ่งเหล่านั้นไม่มีอยู่เลย ไม่เกิดขึ้นเลย จิตมันสมมติ มันรู้อต่สมใติ มันหลงติดอย ู่ตั้งมั่นรู้อยู่แต่ในสิ่งสมมติล้วนๆทั้งสิ้น ที่มีให้เห็นรู้จริงอยู่ในปัจจุบัน คือลมหายใจกำลังเคลื่อนตัวเข้าแลัออกอยู่นี้ และ พุทโธ เท่านั้น พุทโธ คือพระพุทธเจ้า พุทโธเป็นกริยาอาการของจิตที่รู้ รู้ปัจจุบัน รู้ของจริงต่างหากจากสมมติ ตื่นจากสมมติไม่หลงติดอยู่ในสมมติ เบิกบานหลุดพ้นแล้วจากสมมติกิเลสของปลอม กล่าวคือ
๓.๒.๑.ขณะที่เรารู้ว่าจิตมันรู้มันหลงยึดเอาแต่สมมติ รู้ว่าปัจจุบันของแท้คือเรากำลังลมหายใจเข้าออกนี้ แล้วตั้งมั่นรู้ในปัจจุบันที่ลมหายใจนั้น นี่เรียกว่า จิตเป็นผู้รู้แล้ว จิตเราก็ถึงซึ่งพุทโธอันว่าด้วยคุณแห่งความเป็นผู้รู้แล้ว
๓.๒.๒.เมื่อจะทำลมหายใจให้เป็นพุทโธ คือผู้รู้ อยู่ทุกลมหายใจเข้าออก โดยเอาจิตหน่วงนึกระลึกบริกรรมพุทโธกำกับอยู่ทุกลมหายใจเข้าและออก ตั้งจิตปักหลักปักตอไว้อยู่ที่ปลายจมูก ไม่ไหวไปตามลมไม่ให้จิตหลงส่งออกนอกไปตามสมมติแนบแน่นอยู่ปัจจุบันที่พุทโธแล้ว นี่เรียกว่าจิตเป็นผู้ตื่นแล้ว เพราะตั้งมั่นไม่หลงสมมติอีก จิตเราก็ถึงซึ่งพุทโธอันว่าด้วยคุณแห่งความเป็นผู้ตื่นแล้ว
๓.๒.๓.เมื่อจิตตั้งมันอยู่ในสภาวะธรรมปัจจุบัน ความตรึกหน่วงนึกดับ กิเลสนิวรณ์ไม่เหลืออยู่อีก คำบริกรรมพุทโธหายไปแล้ว สติตั้งมั่นในจุดเดียวได้ ทำให้จิตตั้งมั่นจดจ่ออยู่ในอารมณ์นั้นอารมณ์เดียวได้นานตามโดยปราศจากกิเลสสมมติที่ตรึกตรองจากความจดจำสำคัญมั่นหมายของใจ มันแช่อยู่ในความว่างแจ้งสว่าง สบาย เบา แช่มชื่น เย็นใจ ไม่หน่วงหนักตรึงใจ จิตมีกำลังอัดแน่นอยู่มากจนเหมือนสภาวะที่จิตอาศัยอยู่นี้ไม่พอที่จะรับมันเอาไว้ได้ มองไปที่ได้ก็ไม่มีอะไรทั้งสิ้น ว่างแปนราบไปหมด ไม่มีความติดใจข้องแวะสิ่งไรๆในโลกอีกด้วยขณะนั้นจิตมันเห็นว่าไม่มีอะไรที่ควรยึดถือว่าเป็นนั่นเป็นนี่ เข้าอัปปนาสมาธิ นี่เรียกว่า จิตเริ่มเป็นผู้เบิกบานหลุดพ้นแล้วจากสมมติกิเลสเครื่องล่อใจทั้งหลาย จิตเราก็น้อมให้เป็นไปซึ่งพุทโธอันว่าด้วยคุณแห่งความเป็นผู้ตื่นแล้ว
เมื่อละสังโยชน์ได้ จิตก็เป็นพุทโธมากน้อยตามกำลังที่ละไ

ดังนั้น พุทโธ คือ กิริยาอาการของจิตมันเป็นอย่างนี้

๔. ดังนี้แล้วจิตเราจะเป็นพุทโธได้ก็ด้วย
ก. ละกาย ด้วยเห็นทุกข์ในกาย
ข. ละธรรมภายนอก ด้วยเห็นทุกข์จากโลก
ค. ละจิตอันเป็นธรรมภายใน ด้วยเห็นทุกข์ที่จิตมันรู้ มันยึด มันหลง และ เสพย์แต่สมมติ

๕. เมื่อกรรมฐานเสร็จแผ่เมตตา ต้องแผ่เมตตาให้ตนเองนี้เป็นผู้มีสขไม่มีกิเลสทุกข์ ไม่ผูกควาทโกรธเจ็บแค้นใคร ไม่อาฆาตพยาบาทใคร เป็นผู้มีความสุขเย็นกายเย็นใจ เป็นผู้ประครองกาย วาจา ใจ ให้ตรงต่อพระนิพพาน อันเป็นอมตะสุข ดับสิ้นซึ่งกิเลสแล้ว

หากแผ่เมตตาให้ศัตรูภัยพาลไม่ได้ ให้รู้ไว้เลยว่าเรายังมีใจคับแคบอยู่ เป็นผู้ผูกเวรคือผูกโกรธ เป็นผู้พยาบาทคืออาฆาตแค้นเขาอยู่ กิเลสยังมากหนาอยู่ จิตขาดความเมตตาเอ็นดูปรานีต่อเขา ก็แก้ที่ใจเรานี้แหละโดยทำไว้ในใจแผ่เมตตาให้ตนเองไม่ผูกเวรพยาบาทเขานั้นเอง คนเรามีรักกันเกลียดกันเพราะต่างฝ่ายต่างมีกิเลสนั้นเอง หากเราไม่มีกิเลสก็ไม่มีอะไรเป็นตัวถ่วงใจให้หน่วงตรึงจิต จิตมันก็ผ่องใสเป็นที่สบายไม่ยึดหลงอารมณ์ไรๆทั้งสิ้น

---

---

สาธุ... ครับผม

ยินดีอย่างยิ่งเลยครับ อนุโมทนาบุญด้วยนะครับ