สนทนาธรรม ฟังธรรม อ่านธรรมะ บทความธรรมะ หลักธรรมคำสอน กฎแห่งกรรม dhamma

ยมก หรือยมกปกรณ์ เป็นหนึ่งในคัมภีร์ของพระอภิธรรมปิฎก คำว่า ยมก แปลว่า "คู่"
โดยการนำธรรมมาคู่หนึ่งๆ ตั้งเป็นคำถาม(ปุจฉา)  แล้วตอบ(วิสัชนา) ทั้ง อนุโลม(ถามหน้าไปหลัง)
และ ปฏิโลม(ถามกลับหลังมาหน้า)

ในคัมภีร์ยมกมีทั้งสิ้น 10 หลักธรรม อันได้แก่
 มูล ขันธ์ อายตนะ ธาตุ สัจจะ สังขาร อนุสัย จิตตยมก ธรรมยมก  อินทรียยมก
 
----------------
ในจิตตยมก ข้อ ๔๘

ปุจฉา... ยสฺส  จิตฺตํ  นิรุชฺฌติ  ตสฺส  จิตฺตํ นิรุชฺฌิตฺถาติ:

วิสัชนา... อามนฺตา ฯ

คำแปล..

ถาม...จิตของบุคคลใดกำลังดับ  จิตของบุคคลนั้นเคยดับแล้วใช่ไหม

ตอบ...ใช่

-------------
ในจิตตยมก ข้อ ๔๙

ปุจฉา... ยสฺส   จิตฺตํ   อุปฺปชฺชติ   ตสฺส   จิตฺตํ   นิรุชฺฌิตฺถาติ:

วิสัชนา...อามนฺตา  ฯ

คำแปล...

ถาม... จิตของบุคคลใดกำลังเกิดขึ้น จิตของบุคคลนั้นเคยดับแล้วใช่ไหม
            
ตอบ... ใช่

-------------
จากในพระไตรปิฏกปกรณ์นี้ พระพุทธองค์ทรงแสดงว่า จิตของบุคคลใดก็ตามต่างเคยดับมาแล้วทั้งสิ้น
เป็นการยืนยันว่า จิตมีการเกิดดับตลอดเวลา มิได้เป็นอมตะถาวรดังที่บางคนเข้าใจ

-----------
ใน อัสสุตวาสูตร ความว่า

 ภิกษุทั้งหลาย .   ปุถุชนผู้ไม่ได้สดับ    พึงยึดถือกายซึ่งเป็นที่ประชุมแห่งมหาภูตทั้ง ๔  นี้    โดยความเป็นอัตตายังประเสริฐกว่า    ส่วนการยึดถือจิตโดยความเป็นอัตตาไม่ประเสริฐเลย

            ข้อนั้นเพราะเหตุไร
            เพราะกายซึ่งเป็นที่ประชุมแห่งมหาภูตทั้ง ๔ นี้  เมื่อดำรงอยู่ ๑ ปีบ้าง ๒  ปีบ้าง ๓ ปีบ้าง  ๔ ปีบ้าง ๕  ปีบ้าง
๑๐ ปีบ้าง  ๒๐ ปีบ้าง  ๓๐ ปีบ้าง  ๔๐ ปีบ้าง  ๕๐ ปีบ้าง ๑๐๐  ปีบ้าง  หรือเกินกว่าบ้าง    ก็ยังปรากฏ

       ส่วนสิ่งที่ ตถาคตเรียกว่า ‘จิตบ้าง    มโนบ้าง    วิญญาณบ้าง’    จิตเป็นต้นนั้น  ดวงหนึ่งเกิดขึ้น    ดวงหนึ่งดับไปตลอดทั้งคืนและวัน    เปรียบเหมือนลิงเมื่อเที่ยวไปในป่าเล็กและป่าใหญ่จับกิ่งไม้    ปล่อยกิ่งไม้นั้นแล้ว    ย่อมจับกิ่งอื่น    ปล่อยกิ่งนั้นแล้วย่อมจับกิ่งอื่นต่อไป   

 ฉะนั้น    ตถาคตจึงเรียกสิ่งนี้ว่า    ‘จิตบ้าง    มโนบ้าง    วิญญาณบ้าง’ จิตเป็นต้นนั้น    ดวงหนึ่งเกิดขึ้น    ดวงหนึ่งดับไปตลอดทั้งคืนและวัน