สนทนาธรรม ฟังธรรม อ่านธรรมะ บทความธรรมะ หลักธรรมคำสอน กฎแห่งกรรม dhamma

ขออนุญาติกัลยาณมิตรทุกท่าน เพิ่มเติมข้อมูล โลกธรรม 8 ประการนะคะ

     โลกธรรมก็คือธรรมะประจำโลก โลกในที่นี้หมายถึงสัตว์โลก โลกคือหมู่สัตว์ มนุษย์เรานั้นจัดว่าเป็นสัตว์ประเภทหนึ่งซึ่งเป็นสัตว์ประเภทที่มีจิตสูงกว่าสัตว์เดรัจฉาน รองลงมาก็เป็นสัตว์เดรัจฉาน รอง ๆ ลงไปเป็นสัตว์เล็กสัตว์น้อย เรียกว่าสัตว์โลก โลกคือหมู่สัตว์หมายถึงมนุษย์เราที่เกิดมาจะต้องตกอยู่ในโลกธรรม โลกธรรมท่านจัดเป็น ๘ ประการ ๔ คู่ คือ

     ๑.  มีลาภ  เสื่อมลาภ
     ๒.  มียศ  เสื่อมยศ
     ๓.  มีสุข  มีทุกข์
     ๔.  มีสรรเสริญ  มีนินทา

     อันนี้เป็นโลกธรรม สำหรับคู่ที่ ๑. คือ มีลาภ เสื่อมลาภ คำว่าลาภในที่นี้ก็หมายถึง เงินนั่นเอง คือมีเงินทอง ข้าวของ เครื่องใช้ ปัจจัย ๔ ที่เราท่านทั้งหลายมีความปรารถนา ความต้องการอยู่ทุกวันนี้ เพื่อมาดำรงชีวิตต้องมีกินต้องมีใช้ มีอาหารสำหรับบริโภค มีที่อยู่อาศัยป้องกันแดดลมฝน สัตว์เลื้อยคลานและอันตรายทั้งหลาย ต้องการมีเสื้อผ้านุ่งห่ม ต้องการมียารักษาโรคเวลาเจ็บไข้ได้ป่วย เราจึงต้องการปัจจัย ๔ ซึ่งจะมีขึ้นก็ต้องมีเงินออกไปแลก คนเราเกิดมาก็ต้องการเงินต้องการมีฐานะความเป็นอยู่ที่ดี เรียกว่า ต้องการมีลาภ แต่เงินนี้มันจะเิกิดขึ้นลอย ๆ ไม่ได้มันจะต้องประกอบการงาน มีงานก็มีเงิน ขาดงานมันก็ขาดเงิน เราจึงต้องทำงานกันตัวเป็นเกลียว หนักก็เอาเบาก็สู้ต้องหาความรู้เพิ่มพูนยิ่งขึ้นไป เพื่อเราจะได้มีฐานะหน้าที่การงานสูงขึ้นไป จะได้มียศ มีลาภ เพราะฉะนั้นงานกับเงินเป็นสิ่งที่คนต้องการปรารถนา เงินมันก็มาจากงาน ท่านจึงกล่าวเอาไว้ว่า

     งานกับเงิน          เดิืนคู่          ไม่อยู่นิ่ง
     งานไม่ทำ           เงินไม่มี       นี้ความจริง
     ชายและหญิง       จริงอย่างว่า   ต้องหาเงิน
     อยากได้เงิน        ต้องทำงาน    แต่งานนั้น
     ควรเลือกสรร        งานดี          ที่สรรเสริญ
     คือสัมมา            อาชีวะ         จึงจะเจริญ
     งานกับเงิน          เดินคู่           รู้ไว้เอย

     งานกับเงินมันเดินคู่กันมีงานมันก็มีเงิน ขาดงานมันก็ขาดเงิน คนเราต้องการอยากมีเงินก็ต้องทำงาน ต้องมีอุตสาหะ วิริยะ  ความขยันหมั่นเพียรหนักเอาเบาสู้ ไม่อ้างว่าร้อนนัก หนาวนัก เย็นนัก งานเป็นเหตุ เงินเป็นผล คนเราบางทีก็หาเงินในทางที่ไม่ถูกต้อง เป็นมิจฉาอาชีพอันนี้พระพุทธเจ้าก็ทรงตรัสห้ามไว้ว่าให้ประกอบการงานที่เป็นสัมมาอาชีพ ส่วนที่เป็นมิจฉาอาชีพไม่ควรกระทำ เพราะจะทำให้เดือดร้อน เงินที่ได้มาจากมิจฉาชีพ มันเป็นเงินร้อน มันไม่เป็นเงินเย็น มันจะร้อนใจเพราะได้เบียดเบียนเขามา เพราะไปสร้างเวรสร้างกรรม ศัตรูเอาไว้ หากไม่ได้หากินด้วยน้ำพักน้ำแรงของตน

     พระพุทธเจ้าสนับสนุนว่า "อุฏฐาตา วินทะเตธะนัง" คนขยันย่อมหาทรัพย์ได้ เพื่อชีวิตความเป็นอยู่ไม่อยู่ด้วยความยากลำบาก อันนี้หล่ะเพราะฉะนั้นก็เป็นลาภที่เราต้องการ เงินเป็นสิ่งที่คนต้องการ มีกลอนบทหนึ่งกล่าวว่า

     เงินเอ๋ย ง.เงิน          ทำให้คนงงงวย
     อยากร่ำอยากรวย      หลงไปเล่นหวยหาเงิน
     เริ่มตื่นนอนขึ้นมา       ก็ต้องเต้นแร้งเต้นกา
     วิ่งเที่ยวหาแต่เงิน      บ้างก็ทำนาค้าขาย
     บ้างทำไร่ทำสวน       บ้างหากินก่อกวน
     ทุึกสิ่งล้วนหาเงิน       บ้างฉ้อราษฎร์บังหลวง
     รีบตักตวงกอบโกย     บ้างริอาจเป็นขโมยทำโดยหวังเงิน

     บางคนก็ทำโดยสุจริตบางคนก็ทำทุจริตผิดกฎหมาย อันนี้ มันเป็นการกระทำที่ไม่ถูกต้อง เพราะฉะนั้น เงินนั้นต้องได้มาโดยทางสุจริตเป็นสัมมาอาชีพ แต่เงินที่เราได้มานั้นมันก็ไม่แน่นอน บางครั้งมันก็ได้มาบางครามันก็เสียไป บางทีไปทำมาค้าขายบางครั้งก็ได้กำไรมาก บางครั้งก็ได้กำไรน้อย บางคราวมันก็ขาดทุนถ้าค้าขายใหญ่โต ตั้งกิจการงานห้างร้าน บริษัทถ้าได้กำไรก็ได้กำไรงาม ถ้ามันขาดทุนก็ขาดทุนมาก มันไม่แน่นอน มันก็มีได้มีเสีย เพราะฉะนั้นมันเป็นเรื่องปกติธรรมดา เราจะต้องทำใจ ถ้าหากว่าทำใจไม่ได้มันก็เสียทั้งสองทาง ไหนเสียทรัพย์สินเงินทอง ไหนจะต้องเสียใจ เช่นค้าขายขาดทุนไม่ได้กำไร ถ้าเราทำใจไม่ได้มันก็เสียใจไปด้วย เพราะฉะนั้นท่านจึงถือว่ามันเป็นโลกธรรม มันไม่เที่ยงแท้แน่นอน ไม่มั่นคงถาวร บางทีมันก็ได้ บางคราวมันก็เสีย เพราะฉะนั้นก็ต้องทำใจถึงใครได้ก็อย่าได้ดีใจจนเกินไป เวลามีลาภ

     บางคนไม่รู้ไม่ได้ทำใจไว้ก่อน ถ้าได้ลาภก็ดีอกดีใจ เต้นแร้งเต้ากา ชื่นอกชื่นใจ ยึดมั่นถือมั่นอยู่ในลาภที่ได้มาไม่นึกถึงคราวที่มันจะต้องสูญเสียไป มันก็ต้องไปติดอยู่ในลาภ พอลาภนั้นเสื่อมไปก็เสียใจ น้อยเนื้อต่ำใจ ร่ำไห้ ตีอกชกตัว อาลัยอาวรณ์ถึงลาภที่สูญเสียไป บางทีบ้านเราถูกไฟไหม้มันก็หมดไป บางทีถูกโจรขโมยถูกคดโกงเอาไป นี่ก็เสื่อมลาภไปแล้ว มันเสื่อมไป บางทีไปตั้งบริษัทห้างร้าน มันเกิดบริษัทล้มละลายมันก้เสื่อมไปหมดหล่ะ หากว่าลาภเสื่อมไปเช่นนี้ ถ้าเราทำใจได้เราก็มีความเป็นปกติหรือจะทุกข์ มันก็ทุกข์น้อย หากไม่ทำใจไว้ก่อน ทุกข์มันมาก เราต้องมาพิจารณาดูว่าทุึกสิ่งทุกอย่างมันไม่เที่ยงแท้ไม่แน่ไม่นอน คนรวย ๆ อาจจะเป็นคนจนลงเมื่อไหร่ก็ได้ คนจนอาจจะเป็นคนรวยขึ้นเมื่อไหร่ก็ได้ไม่แน่นอน บางคนยากจนเข็ญใจลำบากตรากตรำ หลังสู้ฟ้าหน้าสู้ดิน หากินตัวเป็นเกลียว ไม่ได้พอปากพอท้อง อยู่ ๆ เกิดมาถูกล๊อตเตอรี่รางวัลที่ ๑ ได้ตั้งหลายล้าน วันนี้ก็รวยขึ้นมาโดยไม่รู้ตัว นี้เรียกว่าลาภมันเกิดขึ้นมา เค้าเรียกว่า ลาภลอย

     บางคนพอรวยขึ้นมาแล้ว ทำใจไม่ได้ เป็นลม ลมจับต้องช่วยกันปฐมพยาบาล ฉะนั้นอย่าดีใจจนเกินไป เมื่อได้ลาภ มีอยู่รายหนึ่งถูกล๊อตเตอรี่รางวัลที่ ๑ ด้วยความดีใจเกินไปก็ทำให้เกิดโทษ พอเอาล๊อตเตอรี่มาตรวจดู ถูกรางวัลที่ ๑ ดีใจกำล๊อตเตอรี่วิ่งไปที่นิคมลพบุรี รถก็ไม่ยอมขึ้นด้วยความดีใจ จะรอขึ้นรถหน่อยมันร้อนใจอยากจะเอาไปบอกภรรยาว่าถูกล๊อตเตอรี่รางวัลที่ ๑ แล้วมันไม่ทันใจ รถมันยังไม่ออก ก็ต้องวิ่งไปให้ภรรยาดูว่าถูกล๊อตเตอรี่ ผลสุึดท้ายวิ่งออกจากบ้านเข้าป่าไปเลยเสียจริตไปเลย โดยไม่ได้ใช้เงิน เนี่ยมีเงินได้เงินมาก็ไม่ได้ใช้เงิน กลับเสียจริตไปเพราะว่าดีใจเกินไป

     บางคนเสียใจเกินไปก็ไม่ได้ สลบแล้วสลบอีก ท่านให้ทำใจเป็นกลาง ๆ ว่าสิ่งเหล่านี้มันไม่เที่ยงแท้แน่นอน เมื่อเรามีลาภแล้วอย่าไปหลงลาภติดลาภ มันจะเสื่อมลาภเมื่อไหร่ก็ไม่รู้ ไม่ทราบได้เหมือนน้ำทะเล มันมีขึ้นแล้วมันก็มีลง ชะตาชีวิตของเราก็เช่นเดียวกัน บางครั้งมันก็ขึ้นไปแต่บางคราวมันก็ลงมา เมื่อถึงคราวลง เมื่อเรารู้เสียก่อนมันก็ไม่ทุกข์ มันก็จะได้บรรเทาทุกข์ไป ก็อาศัยปัญญาความรู้ เรียกว่ารู้บรรเทาทุกข์ ถ้าเราไม่รู้มันก็เพิ่มทุกข์ คนที่ไม่มีความรู้มันก็เพิ่มทุกข์ พอเสื่อมลาภมันก็เป็นทุกข์โสกาอาดูร กินไม่ได้นอนไม่หลับกระวนกระวาน ร่ำไห้น้ำตาไหลเปียกหมอนเศร้า น้อยเนื้อต่ำใจ คราวนี้หมดตัวแล้วคิดไปแต่ในเรื่องไม่ดี บางคนก็เสียใจตายไปก็มี ก็กินไม่ได้นอนไม่หลับ มันจะอยู่ไปได้อย่างไร คิด ๆ ไป เพราะฉนั้น เราก็ถือว่าเราเกิดมาเรามีอะไรมา มันไม่มีอะไรมา มันเปลือยกายมาทุกคน ไม่มีใครได้เพชรนิลจินดาออกมาจากท้องแม่ ไม่มีผ้า พอเราเกิดมามีบ้านที่อยู่อาศัยมีอะไรขึ้นมาก็ให้คิดถึงตอนนี้บ้างมันจะได้คลายทุกข์ลงไป ถ้าเราไม่เคยคิดมันทุกข์ใหญ่เลย โอ้ย! หมดตัวแล้ว คราวนี้แย่แล้วคิดไปใหญ่โตมันก็ทุกข์นะสิ ทุกข์หนักเข้าทุกข์มันท่วมท้นไม่ไหว มันก็ตาย บางคนก็ล้มตายไปเลย เมื่อถึงคราวเสื่อมลาภ ธรรมะนั้นสำคัญในภาวะอย่างนี้ให้มองถึงความเป็นธรรมดา เรานั้นไม่รู้ธรรมดาคือไม่รู้ธรรมะ จิตใจมันจึงเป็นทุกข์ หาทางดับทุกข์หรือออกจากทุกข์ไม่ได้ เมื่อไม่รู้จะปลดเปลื้องความทุกข์ออกได้อย่างไร ใครเค้าก็ช่วยไม่ได้ นี่แหละมันก็ทุกข์หนักเค้าทนไม่ไหวมันก็หนีหายตายจากกันไป เพราฉะนั้นท่านจึงต้องให้มีปัญญามีความรู้ เราจะได้ใช้ความรู้แก้ปัญหาชีวิตที่เกิดขึ้น เรารู้ว่าเป็นธรรมดา เป็นธรรมประจำโลก เกิดมาก็ต้องประสบกับสิ่งเหล่านี้ทุกคน มันต้องมีได้ มีเสีย ได้ลาภ เสื่อมลาภ เราต้องทำใจ เราได้อะไรมาก็ต้องทำใจไว้เสียก่อน ไม่แน่นอนนะ สิ่งที่ได้มานี้ไม่แน่นอน มันจะอยู่กับเราไปแค่ไหนก็ไม่รู้ มันจะออกจากเราหมดไปเมื่อไหร่ก็ไม่รู้ เมื่อคราวที่เราเสื่อมลาภมันก็ไม่เสียใจ คนที่ทำใจได้ก็ไม่มีความทุกข์หรือมีความทุกข์น้อย แต่คนที่ทำใจไม่ได้ก็ทุกข์ใหญ่โตเลย มุกข์มันก็มาก ๆ เข้าท่วมท้นเหมือนน้ำมันท่วมมันก็จมอยู่ใต้น้ำหมด ความทุกข์มันท่วมจิตใจ จิตใจก็ถูกน้ำท่วมหมดเลย นี่ความทุกข์เดือดร้อนวุ่นวายสับสนทำใจไม่ได้ เพราะฉะนั้นท่านจึงให้ึความรู้ความเข้าใจในเรื่องโลกธรรม คู่ที่หนึ่ง คือ มีลาภ เสื่อมลาภ

     คู่ที่ ๓ คือ ความสุขกับความทุกข์ นี้ก็ไม่เที่ยงแท้แน่นอนเวลาได้สุขก็อย่าไปติดสุข เวลามีทุกข์ก็อย่าได้ไปเสียใจ เมื่อได้ทุกข์ก็ทำใจเป็นกลาง ๆ เป็นธรรมประจำโลก เมื่อมีสุขมันก็มีทุกข์ติดอยู่ด้วย ตอนนี้ได้รับความสุขเดี๋ยวมันก็ทุกข์อีก ทั้งสุขทั้งทุกข์มันตั้งอยู่ได้ไม่นาน ก็ให้ถือเป็นเวทนาขันธ์ มันเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลาท่านจึงไม่ให้ติดสุข ไม่ให้ยินดีในความสุขที่ได้ ไม่ให้ไปยินร้่ายในความทุกข์ที่เกิดขึ้น ถือว่ามันเกิดขึ้นแล้ว มันก็ตั้งอยู่แล้วดับไป ให้ทำใจเป็นกลาง ๆ ท่านบอกว่าให้แล่นเืรือไปกลางแม่น้ำ เราก็เปรียบเทียบว่าฝั่งซ้ายคือความทุกข์ ฝั่งขวาคือความสุข เราก็แล่นเรือไปกลาง ๆ ไม่ไปข้องแวะฝั่งทั้งสอง

     เราจะเห็นเมื่อเรามานั่งปฏิบัติธรรม เพราะฉะนั้นการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานจึงให้กำหนดเวทนาขันธ์เป็นอารมณ์ เวลามันสุขก็ภาวนา "สุขหนอ ๆ" เวลามันทุกข์ก็ภาวนา "ทุกข์หนอ ๆ" กำหนดรู้สุข รู้ทุกข์ เราจะเห็นเองว่ามันไม่เที่ยงแท้แน่นอน บางทีมันก็เฉย ๆ อย่างนี้แหละท่านจึงว่ามันเป็นโลกธรรม เป็นธรรมประจำโลก คนเกิดมาต้องมีสุขอย่างเดียว ในโลกนี้ไม่มีใครที่ไหนได้ความสุขอย่างเดียวไม่มี ในโลกนี้บางคนได้รับแต่ความทุกข์อย่างเดียวก็ไม่มีเช่นกัน

     คู่ที่ ๔ สรรเสริญกีับนินทา  นี้ก็ต้องประสบกันทุกคน ท่านจึงกล่าวไว้ว่า "อันนินทากาเลเหมือนเทน้ำ ไม่ชอกช้ำเหมือนเอามีดมากรีดหิน แม้แต่องค์พระปฏิมายังราคิน คนเดินดินหรือจะสิ้นคนนินทา" เวลาเค้าชอบเค้าก็ชม แม้เราทำชั่ว เค้าก็ชมนะ เพราะถูกใจชอบใจ เขาชังเขาก็ตำหนิติเตียน ทำความดีขนาดไหนเขาก็ว่าไม่ดี ไม่ถูกใจเขา เพราะใจของคนเราไม่เหมือนกัน นานาจิตตัง  ท่านเจ้าคุณพุทธทาสกล่าวไว้ว่า "เขาชอบเขาชังช่างเขาเถิด เขาเชิดเขาชูช่างเขา เขาว่าเขาด่าทนเอา ขอใจเราร่มเย็นเป็นพอ" ทำใจให้ปกติไม่หวั่นไหวกับโลกธรรมมันก็สบายมาก ถ้าเราไปหวั่นไหวแล้วจะทำให้ถูกใจคนทุกคนมันเป็นไปไม่ได้ ใจของเราก็ยังเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา


     สรุปก็คือให้ทำใจเป็นกลาง ๆ เมื่อโลกธรรมครอบงำแล้ว ในมงคลสูตรว่า "จิตผู้ใดเมื่อถูกโลกธรรมครอบงำแล้วความปราศจากความยินดียินร้ายทำให้ใจโล่งปลอดโปร่ง" อย่าไปยึดมั่นถือมั่น เพราะในโลกธรรมนี้ มีลาภ เสื่อมลาภ มียศ เสื่อมยศ มีสุข มีทุกข์ มีสรรเสริญ มีนินทา เมื่อเกิดขึ้นมาแล้วก็อย่าไปยินดียินร้าย ไม่ข้องแวะกับโลกธรรมเหล่านั้น ท่านถือว่าเป็นมงคล เกิดความสุข ความเจริญ ความสบายอยู่ที่ใจสงบ เพราะฉะนั้นความสุข ความทุกข์อยู่ที่ใจเรา นรก สวรรค์ นิพพาน ก็อยู่ที่ใจเรา ถ้าคราวใดใจมันรื่นเริงบันเทิงใจ ใจก็ขึ้นสวรรค์ ถ้าคราวใดใจมันเหี่ยวแห้งหดหู่ ความวุ่นวายใจ เมื่อนั้นก็ตกนรก แล้วคราวใดใจมันเป็นกลาง ๆ ไม่ยินดี ไม่ยินร้าย มันก็ได้เสวยอารมณ์นิพพาน มันก็ว่างจากอารมณ์ปรุงแต่ง

นิพพานไม่อยู่ไกลแสนไกลมันอยู่ที่ใจตนเอง

โอวาทธรรม....พระภาวนาพรหมคุณ